جوان آنلاین: مســـتند «کاپرا کجاســـت؟» به کارگردانـــــی و تهیه‌کنندگی مهدی انصاری، محصولی از مرکز مستند سور در سال ۱۴۰۱ تولید و رونمایی شد. این اثر که در تالار سوره حوزه هنری رونمایی شد، به واکاوی جایگاه امید در سینمای ایران می‌پردازد و با نگاهی انتقادی به پدیده سیاه‌نمایی در آثار سینمایی کشور، سعی در بازنگری گزاره رایج سینما آینه جامعه دارد. عنوان مستند، اشاره‌ای هوشمندانه به فرانک کاپرا، کارگردان ایتالیایی‌الاصل امریکایی است که به عنوان نماد سینمای امیدبخش شناخته می‌شود. انصاری در این مستند با ترکیب مصاحبه‌ها، تصاویر آرشیوی و روایتی مستقیم، مخاطب را به سفری دعوت می‌کند تا بفهمد چرا سینمای ایران برخلاف نمونه‌های موفق جهانی، اغلب به تصویر کشیدن ناامیدی و تلخی روی آورده است.
داستان مستند از یک پرسش اساسی آغاز می‌شود: کاپرا کجاست؟ فرانک کاپرا (۱۸۹۷- ۱۹۹۱)، کارگردان برنده سه جایزه اسکار بهترین کارگردانی با فیلم‌هایی مانند «اتفاق افتاد یک شب» (۱۹۳۴)، «آقای دیدز به شهر می‌رود» (۱۹۳۶) و «زندگی شگفت‌انگیز است» (۱۹۴۶)، نماد سینمایی است که در دوران رکود بزرگ اقتصادی امریکا، امید و ارزش‌های انسانی را به تصویر کشید. فیلم‌های او که اغلب با قهرمانان معمولی و پیروزی خیر بر شر همراه بودند، نه تنها مخاطبان را سرگرم می‌کردند، بلکه به جامعه امریکایی کمک کردند تا از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی عبور کنند. انصاری با بررسی زندگی و آثار کاپرا نشان می‌دهد سینما می‌تواند نه تنها بازتاب‌دهنده واقعیت، بلکه شکل‌دهنده آن باشد. در مقابل، سینمای ایران را نقد می‌کند که با تمرکز بر مشکلات اجتماعی، فقر، خیانت و ناامیدی به نوعی سیاه‌نمایی دامن زده که جامعه را بیشتر به سوی یأس سوق می‌دهد.
از منظر محتوایی، مستند به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود؛ بخش اول، بررسی سینمای جهان با تمرکز بر کاپرا. انصاری با استفاده از مصاحبه با کارشناسان مانند دکتر مهدی کاشفی‌فرد (مشاور علمی پروژه) و روح‌الله قاسمی (مشاور هنری و تدوینگر) توضیح می‌دهد چگونه هالیوود در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰، از سینما برای تقویت روحیه ملی استفاده کرد. برای مثال اشاره می‌شود به اینکه کاپرا با فیلم‌هایش مردم را به باور به رؤیای امریکایی تشویق کرد، جایی که فرد عادی می‌تواند با تلاش و اخلاق بر مشکلات غلبه کند. این بخش با تصاویر آرشیوی از فیلم‌های کاپرا غنی شده است و نشان می‌دهد که سینما می‌تواند ابزار امیدآفرینی باشد نه صرفاً آینه‌ای برای بازتاب تلخی‌ها.
بخش دوم، نقد سینمای ایران است. انصاری با اشاره به فیلم‌های اخیر ایرانی مانند سریال‌هایی، چون «سقوط»، «پوست شیر»، «سرگیجه» و «یاغی» که پر از خیانت، قتل و ناامیدی هستند، استدلال می‌کند که این آثار، جامعه را به تصویر یک کشور بحران‌زده تبدیل کرده‌اند. او گزاره «سینما آینه جامعه است» را که ورد زبان بسیاری از سینماگران ایرانی است، به چالش می‌کشد. این مستند کوشیده است گزاره سینمای ایران سیاه‌نما است را نقد و ثابت کند سینما می‌تواند جامعه را شکل دهد، نه اینکه صرفاً آن را منعکس کند. برای مثال، اگر سینما امید را ترویج کند، جامعه نیز امیدوارتر خواهد شد.
از نظر فنی، مستند «کاپرا کجاست؟» نوآوری‌هایی دارد. انصاری به جای روایت سنتی، مستقیماً با مخاطب چشم در چشم صحبت می‌کند که این رویکرد ارتباط نزدیک‌تری ایجاد می‌کند. تصاویر آرشیوی با کیفیت بالا، همراه با اینفوگرافیک‌ها و مصاحبه‌های مختلف، ریتم مناسبی به اثر بخشیده است. عوامل تولید شامل مدیر تولید میثم خانی، تصویربردار علی پوراسد، صدابردار دانیال عبدالحمید و ترکیب صدا سعید بابایی هستند. پژوهش مستند توسط خود انصاری و سعید ستاری انجام شده که عمق علمی به آن افزوده است. مراحل پس‌تولید مانند اصلاح رنگ و نور توسط امیر صادق‌محمدی، کیفیت بصری بالایی ایجاد کرده است.
در نهایت، «کاپرا کجاست؟» بیش از یک مستند، یک فراخوان است برای بازنگری در سینمای ایران. در دورانی که جامعه ایرانی با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی روبه‌روست، سینما می‌تواند نقش امیدآفرین ایفا کند، همانطور که کاپرا در امریکا کرد. این اثر با پخش در شبکه مستند سیما و پلتفرم‌هایی مانند doctv. ir، مخاطبان گسترده‌ای یافته و بحث‌هایی درباره کارکرد‌های دیگر سینما برانگیخته است. شاید اگر سینمای ایران کاپرایی پیدا کند، جامعه‌ای امیدوارتر بسازد. این مستند، با حدود ۴۰ دقیقه ارزش دیدن دارد و می‌تواند الهام‌بخش فیلمسازان جوان باشد تا از سیاه‌نمایی فاصله بگیرند و به سوی امید گام بردارند.
